Zdrowie i bezpieczeństwo pracowników w zielonych miejscach pracy

Green Jobs. Two workers wearing personal protection equipment

UE dokłada wszelkich starań, aby zapewnić równowagę pomiędzy wzrostem gospodarczym a potrzebami ochrony środowiska, i wyznaczyła sobie ambitne cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, podniesienia wydajności energetycznej, rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz redukcji ilości produkowanych odpadów.

W konsekwencji powstały różnorodne „zielone miejsca pracy”, tzn. miejsca pracy służące wspieraniu ochrony środowiska lub przywracaniu go do stanu naturalnego. Jeżeli rzeczywiście  mają one sprzyjać zrównoważonemu rozwojowi, zatrudnionym na takich stanowiskach osobom należy zapewnić bezpieczne, zdrowe i godziwe warunki pracy. Zielone miejsca pracy powinny być dobre zarówno dla pracowników, jak i dla środowiska.

Czym są zielone miejsca pracy?

Mianem zielonych określa się wiele rozmaitych miejsc pracy w różnych branżach; „zielona” siła robocza jest bardzo zróżnicowana. Istnieją różne definicje tego terminu, sformułowane przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska, Komisję Europejską  czy Eurostat. Przez zielone miejsca pracy ogólnie rozumie się te, które w pewien sposób przyczyniają się do ochrony lub odtwarzania środowiska naturalnego. Pojęcie to obejmuje stanowiska pracy służące ochronie ekosystemów i różnorodności biologicznej, redukcji zużycia energii i surowców naturalnych lub minimalizacji produkcji odpadów czy zanieczyszczeń. Celem EU-OSHA jest zwiększanie świadomości społecznej w zakresie potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) osobom zatrudnionym na zielonych stanowiskach. Muszą oni mieć zapewnione bezpieczne, zdrowe i godziwe warunki pracy, co przyczyni się do inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz spełni cele wyznaczone przez unijną Strategię Europa 2020.

W jaki sposób rozwija się „zielona ekonomia”?

W Strategii Europa 2020 Komisji Europejskiej podkreślono potrzebę zapewnienia zrównoważonego wzrostu, przyczyniającego się do budowania niskowęglowej i zasobooszczędnej gospodarki. Aby tak się stało, UE wyznaczyła sobie cele obejmujące redukcję emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie udziału energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł i podniesienie wydajności energetycznej. Realizacja tych celów ma doprowadzić do szybkiego rozwoju „zielonej gospodarki” – szacuje się na przykład, że planowane zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych oraz wydajności energetycznej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. zaowocuje stworzeniem ponad miliona nowych miejsc pracy w całej UE. Energia słoneczna, wiatrowa czy technologia biomasy energetycznej oraz recykling odpadów są najdynamiczniej rozwijającymi się obszarami zielonej gospodarki.

Dlaczego tak istotne są zagadnienia BHP w zielonych miejscach pracy?

Słowo „zielony” kojarzy nam się często z bezpieczeństwem, chociaż to, co dobre dla środowiska niekoniecznie wpływa pozytywnie na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników zatrudnionych na „zielonych” stanowiskach. Odnotowano już przypadki, w których nowe przepisy prawne i nowoczesne technologie, opracowane z myślą o ochronie środowiska, były zarazem źródłem większych zagrożeń dla pracowników. Na przykład, redukcja ilości odpadów wywożonych na składowiska przyniosła w konsekwencji wzrost liczby wypadków i chorób wśród osób zatrudnionych przy przetwarzaniu odpadów.

Nowe technologie lub procesy pracy związane z zielonymi stanowiskami pracy mogą wiązać się z nowymi zagrożeniami, które z kolei będą wymagać nowych umiejętności: nie wystarczy po prostu przenieść na nowy grunt dotychczasowej wiedzy z zakresu BHP. Na przykład zainstalowanie kolektora słonecznego do podgrzewania wody wymaga od montera umiejętności dekarza, hydraulika i elektryka.

Spodziewane tempo rozwoju zielonej gospodarki może doprowadzić do powstania niedoboru odpowiednich umiejętności oraz sytuacji, w których niedoświadczonym pracownikom będą powierzane zadania, w zakresie których nie zostali oni przeszkoleni; w rezultacie ich zdrowie i bezpieczeństwo mogą być zagrożone. Możliwa jest również silniejsza polaryzacja siły roboczej w stronę specjalistycznych umiejętności, w konsekwencji czego niskowykwalifikowani pracownicy będą zmuszeni godzić się na gorsze warunki pracy. W końcu, pod wpływem nacisków ekonomicznych i politycznych kwestie BHP mogą być pomijane.

Jeżeli zielone miejsca pracy mają rzeczywiście sprzyjać zrównoważonemu rozwojowi, powinny one być dobre zarówno dla pracowników, jak i dla środowiska. W zielonej gospodarce, tak jak wszędzie, należyte BHP odgrywa kluczową rolę w podnoszeniu konkurencyjności i produktywności. W tej szybko rozwijającej się dziedzinie należy zagwarantować, że to, co korzystne dla środowiska, jest również dobre dla pracowników.

Jakie działania podejmuje EU-OSHA w celu zapobieżenia nowym zagrożeniom BHP w zielonych miejscach pracy?

Biorąc pod uwagę spodziewane tempo rozwoju zielonej gospodarki, należy przewidzieć nowe zagrożenia BHP w zielonych miejscach pracy jeszcze przed ich pojawieniem się. Z tego powodu EU-OSHA przeprowadziła szczegółowe badanie prognostyczne dotyczące prawdopodobnych kierunków rozwoju zielonych miejsc pracy w okresie do roku 2020 oraz wyzwań związanych z potencjalnymi zagrożeniami BHP w przyszłości. W badaniu wskazano kilka możliwych scenariuszy opartych na rozwoju zielonych technologii w zróżnicowanych warunkach gospodarczych i społecznych. Celem badania było zwrócenie uwagi na potencjalne ryzyka w zakresie BHP na tym obszarze oraz stworzenie odpowiednich narzędzi dla decydentów – takich, którymi będą mogli posłużyć się w procesie kształtowania przyszłych miejsc pracy w celu zagwarantowania europejskim pracownikom bezpiecznych i zdrowych warunków pracy.

Dowiedz się więcej na:

Raport prognostyczny na temat BHP w zielonych miejscach pracy

Streszczenia raportu i scenariusze

Rysunki ukazujące nowe i powstające zagrożenia BHP w scenariuszach

Praktyczne informacje na temat BHP w zielonych miejscach pracy

EU-OSHA zbadała bardziej szczegółowo także kwestie BHP związane z określonymi zielonymi obszarami technologicznymi, które podkreślono w badaniu perspektywicznym, np. dotyczące zastosowań energii słonecznej na małą skalę, budownictwa ekologicznego czy energii wiatrowej.

Dowiedz się więcej na temat:

Dostępne są również listy kontrolne, które są pomocne w identyfikacji potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, jakie wiążą się z tymi zielonymi technologiami, i zawierają przykłady środków zapobiegawczych. Te listy kontrolne można wykorzystać jako pomoc w procesie oceny ryzyka w miejscu pracy: