Glossary
Chemical Terms
Deze term wordt gebruikt in de basiswetgeving inzake veiligheid en gezondheid op het werk (VGW): chemisch agens:
elk chemisch element of elke chemische verbinding, in zuivere vorm of in een mengsel, zoals deze in natuurlijke staat voorkomt of het resultaat is van, gebruikt of vrijgekomen is, ook in de vorm van afval, bij een beroepsactiviteit, al dan niet opzettelijk geproduceerd en al dan niet op de markt gebracht;
Een object waaraan tijdens de productie een speciale vorm, oppervlak of patroon wordt gegeven waardoor zijn functie in hogere mate wordt bepaald dan door de chemische samenstelling.
Typische voorbeelden zijn: banden, plastic meubilair, elektronische toestellen, op chemische vezels gebaseerd textiel, kabels.
Een product bestaande uit een of meer chemische stoffen of verbindingen. De functie van een product wordt in grote mate bepaald door zijn chemische samenstelling.
Typische voorbeelden zijn: lijmen, verven, inkten, ontsmettingsmiddelen, biociden, weekmakers, siliconen, vuurwerk, smeeroliën, etc.
Algemeen gebruikte benaming voor chemische elementen, verbindingen en mengsels van verbindingen en elementen.
Door processen gegenereerde verontreinigende stoffen kunnen als emissies worden gegenereerd door allerlei soorten processen, resulterend in blootstelling op de werkplek, zoals verbrandingsprocessen, processen die het uitgangsmateriaal fysiek of chemisch degraderen of anderszins wijzigen.
Gas is een stof die:
(i) bij 50° C een dampspanning heeft van meer dan 300 kPa (absoluut); of
(ii) bij 20 °C volledig gasvormig is bij een standaarddruk van 101,3 kPa;
Stoffen en luchtvervuilende stoffen kunnen vrijkomen (gegenereerd worden) bij processen op de werkvloer, bijv. verbrandingsprocessen waarbij rook, uitlaatgassen en dampen worden uitgestoten, en bij slijp- en snijprocessen die stof produceren. Deze (luchtvervuilende) stoffen kunnen gevaarlijk zijn.
De indeling van gevaarlijke stoffen is gebaseerd op categorieën die in de CLP-richtlijn zijn gedefinieerd. Deze categorieën omvatten fysische gevaren (ontplofbaar, ontvlambaar, instabiel, etc.), gezondheidsgevaren (alle aspecten van korte- en langetermijngezondheidsschade) en milieugevaren (aquatische omgeving, etc.).
Onder "mengsel" wordt verstaan een mengsel of oplossing bestaande uit twee of meer stoffen.
De term "rook" heeft met name betrekking op fijne vaste deeltjes die in de lucht zweven, vaak gegenereerd door verdamping van smeltende stoffen (bijv. lasrook of rubberrook).
Een stof die beantwoordt aan de criteria voor fysische gevaren, gezondheidsgevaren of milieugevaren van de delen 2 tot en met 5 van bijlage I van de CLP-verordening, en die wordt ingedeeld in de desbetreffende gevarenklassen van die bijlage.
De indeling van gevaarlijke stoffen is gebaseerd op categorieën die in de CLP-richtlijn zijn gedefinieerd. Deze categorieën omvatten fysische gevaren (ontplofbaar, ontvlambaar, instabiel, enz.), gezondheidsgevaren (alle aspecten van schade aan de gezondheid op lange en korte termijn) en milieugevaren (aquatisch
milieu, enz.)
Schadelijke stoffen en gevaarlijke stoffen worden vaak als synoniemen gebruikt. Er is geen duidelijk onderscheid, taalvoorkeuren spelen hierbij een rol.
Een ‘stof’ is een chemisch element en de verbindingen ervan, zoals zij voorkomen in natuurlijke toestand of bij de vervaardiging ontstaan, met inbegrip van alle additieven die nodig zijn voor het behoud van de stabiliteit ervan en alle onzuiverheden ten gevolge van het toegepaste procédé, doch met uitzondering van elk oplosmiddel dat kan worden afgescheiden zonder dat de stabiliteit van de stof wordt aangetast of de samenstelling ervan wordt gewijzigd; Een chemisch element of een verbinding van twee of meer chemische elementen.
Vaste deeltjes van een stof of een mengsel die zijn gesuspendeerd in een gas (doorgaans lucht).
Een vaste stof is een stof die of een mengsel dat niet beantwoordt aan de definitie van een vloeistof of een gas (CLP)
‘Vast’ is een toestand van materie. De kenmerken hiervan zijn structuurrigiditeit en weerstand tegen vorm- of volumeveranderingen.
Een chemische verbinding bestaande uit twee of meer chemische elementen.
Een stof die of een mengsel dat:
(i) bij 50 °C een dampspanning heeft van maximaal 300 kPa (3 bar);
(ii) bij 20 °C en een standaarddruk van 101,3 kPa niet volledig gasvormig is; en
(iii) een smeltpunt of beginsmeltpunt heeft van 20 °C of minder bij een standaarddruk van 101,3 kPa;
Health and Safety
Onder ‘blootstelling’ wordt verstaan dat een stof in de omgeving van een werknemer aanwezig is en kan worden ingeademd of opgenomen door contact met de huid (inclusief ogen, oren) of via de mond.
Contact van een organisme met een chemisch, radiologisch of fysisch middel. Blootstelling wordt gekwantificeerd als de voor absorptie beschikbare hoeveelheid van het middel op de uitwisselingsgrenzen van het organisme (bv. huid, longen, darmen).
Onder "gevaar" wordt verstaan alles wat het vermogen heeft schade toe te brengen. Mensen, eigendommen en processen kunnen de gevolgen van gevaren ondervinden. Gevaren kunnen leiden tot ongelukken, gezondheidsproblemen, productieverlies, schade aan machines, enz.
Het inhaleren van lucht in de luchtwegen en longen
Er is sprake van "huidirritatie" wanneer de huid omkeerbaar wordt beschadigd nadat een teststof gedurende maximaal vier uur aangebracht is geweest.
Onder "kankerverwekkende stof" wordt verstaan een stof of mengsel van stoffen die kanker veroorzaken of de frequentie van kanker kunnen doen toenemen.
Onder "mutatie" wordt verstaan een permanente verandering in de hoeveelheid of de structuur van het genetisch materiaal in een cel. Het begrip "mutatie" omvat zowel erfelijke genetische veranderingen die zich op het niveau van het fenotype kunnen manifesteren, als de onderliggende DNA-veranderingen, wanneer die bekend zijn (zoals veranderingen van specifieke basenparen en chromosomale translocaties).
Een ontplofbare stof of mengsel is een vaste of vloeibare stof of mengsel van stoffen die als zodanig door een chemische reactie gassen kunnen ontwikkelen met een zodanige temperatuur en druk, en met zodanige snelheid dat schade aan de omgeving wordt toegebracht.
CLP maakt een onderscheid tussen ontvlambare gassen, vloeistoffen en vaste stoffen in aërosolen en hanteert verschillende criteria. Een vereenvoudigde definitie is dat alle stoffen die kunnen ontsteken en branden of die het ontsteken en branden van andere materialen kunnen ondersteunen, als ontvlambaar worden ingedeeld.
De opname via de mond van voedingsmiddelen, geneesmiddelen, vloeistoffen of andere stoffen in het lichaam.
Beroepsrisico's verwijzen naar de waarschijnlijkheid en ernst van letsel of ziekte ten gevolge van blootstelling aan een bepaald gevaar.
Onder "inhalatieallergenen" worden verstaan stoffen die bij inademing overgevoeligheid van de luchtwegen veroorzaken.
Onder "huidallergenen" worden verstaan stoffen die bij huidcontact een allergische reactie veroorzaken
Onder "inhalatieallergenen" worden verstaan stoffen die bij inademing overgevoeligheid van de luchtwegen veroorzaken.
Onder "huidallergenen" worden verstaan stoffen die bij huidcontact een allergische reactie veroorzaken
Vanuit juridisch oogpunt is een chemische stof of mengsel acuut toxisch als aan deze CLP-criteria is voldaan:
onder "acute toxiciteit" worden verstaan schadelijke effecten die optreden na orale of dermale toediening van één dosis van een stof of mengsel of van verschillende doses binnen 24 uur, of na blootstelling via inademing gedurende 4 uur.
CLP maakt onderscheid tussen orale toxiciteit, dermale toxiciteit en toxiciteit bij inademing.
De blootstelling aan gevaarlijke stoffen kan leiden tot orgaanspecifieke schade. CLP maakt een onderscheid tussen orgaanspecifieke schade bij eenmalige blootstelling of bij herhaalde blootstelling.
Onder "voortplantingstoxiciteit" wordt verstaan alle schadelijke effecten op de seksuele functie en de vruchtbaarheid van volwassen mannen en vrouwen, alsmede ontwikkelingstoxiciteit bij het nageslacht.
Legislation
zie: Richtlijn chemische agentia
zie de Richtlijn inzake carcinogene en mutagene agentia
zie: Mondiaal geharmoniseerd systeem
Richtlijn 2009/161/EU – indicatieve grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling
Verordening (EG) nr. 1272/2008 (CLP-verordening)
van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 inzake de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels, tot wijziging en intrekking van de Richtlijnen 67/548/EEG en 1999/45/EG, en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1907/2006
zie: Grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling
zie: Registratie en beoordeling van en autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen
Verordening (EG) nr. 1907/2006 (REACH) van 18 december 2006
inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH) en tot oprichting van een Europees Agentschap voor chemische stoffen
Richtlijn 2004/37/EG (de richtlijn carcinogene en mutagene agentia, CMD)
van 29 april 2004 betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan carcinogene of mutagene agentia op het werk
Richtlijn 98/24/EG (de richtlijn chemische agentia, CAD)
van 7 april 1998 inzake de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van werknemers tegen risico’s van chemische agentia op het werk (veertiende bijzondere richtlijn in de zin van artikel 16, lid 1, van Richtlijn 89/391/EEG)
zie: Veiligheidsinformatieblad
Verordening (EG) nr. 1907/2006 – REACH
Measures and Procedures
Alle maatregelen die erop gericht zijn het genereren van gevaarlijke stoffen en het risico van blootstelling te beperken.
Een "gevarenaanduiding" is een zin die aan een gevarenklasse en -categorie is toegekend en die de aard, en in voorkomend geval de ernst, van de gevaren van een gevaarlijke stof of een gevaarlijk mengsel omschrijft;
Een "gevarenpictogram" is een grafische voorstelling bestaande uit een symbool en andere grafische elementen zoals een kader, een achtergrondpatroon of -kleur, bedoeld om specifieke informatie over het betrokken gevaar te verstrekken;
Alle maatregelen die gericht zijn op vergroting van de veiligheid en gezondheid. Maatregelen kunnen het genereren van gevaarlijke stoffen tegengaan of het blootstellingsrisico verkleinen.
Meting van de concentratie luchtvervuilende stoffen op de werkplek Metingen kunnen worden gebruikt voor het meten van de blootstelling van werknemers of het onderzoeken van luchtvervuilende stoffen op de werkplek, bijv. lekkages, het traceren van de herkomst van luchtvervuilende stoffen en het beoordelen van de doeltreffendheid van uitlaten ter plaatse als basis voor besluiten over te nemen maatregelen. Er zijn diverse soorten meetapparatuur beschikbaar, afhankelijk van de stof die wordt gemeten.
Alle maatregelen die erop gericht zijn de blootstelling aan gevaarlijke stoffen te beperken door middel van organisatorische middelen (bijv. vermindering van het aantal werknemers in zones met blootstelling)
Persoonlijke beschermingsmiddelen, plus de afkorting PBM
PBM staat voor:
(a) een uitrustingsstuk dat bestemd is om door een persoon te worden gedragen of vastgehouden ter bescherming tegen een of meer gevaren voor zijn of haar gezondheid of veiligheid;
(b) verwisselbare onderdelen voor uitrusting als bedoeld onder a) die essentieel zijn voor de beschermende functie ervan;
(c) verbindingssystemen voor een uitrustingsstuk als bedoeld onder a) die niet door een persoon worden vastgehouden of gedragen en die ontworpen zijn om die uitrusting te koppelen aan een externe voorziening of aan een betrouwbaar verankeringspunt, die niet ontworpen zijn om permanent te worden bevestigd en die niet moeten worden vastgemaakt vóór gebruik;
Het doel van het beoordelen van de risico's op het werk is het beschermen van de veiligheid en gezondheid van werknemers. De risicobeoordeling bestaat uit het vaststellen van risico's, het inschatten van de ernst van de risico's en beslissen of maatregelen noodzakelijk zijn om de risico's te verkleinen.
De wetgeving inzake gezondheid en veiligheid verplicht alle werkgevers tot het uitvoeren van periodieke risicobeoordelingen.
Alle maatregelen die erop gericht zijn de blootstelling aan gevaarlijke stoffen te beperken door middel van het gebruik van technische apparatuur.
Een SDS biedt informatie over de eigenschappen en gevaren van een chemische stof, instructies voor behandeling, verwijdering en vervoer, en maatregelen voor eerste hulp, brandbestrijding en beperking van blootstelling. De informatie in een SDS is nodig voor een goed begrip van de risico's en kennis over de veilige omgang met het chemisch product.
Vervanging van een gevaarlijke stof, een chemisch product of een proces dat gevaarlijke stoffen genereert, door een minder gevaarlijke variant.