Ευρωπαϊκές οδηγίες για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία

• Οδηγία-πλαίσιο για την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία

• Χώροι εργασίας, εξοπλισμός, προειδοποιητικές πινακίδες, μέσα ατομικής προστασίας

• Έκθεση σε χημικούς παράγοντες και χημική ασφάλεια

• Έκθεση σε φυσικούς κινδύνους

• Έκθεση σε βιολογικούς παράγοντες

• Διατάξεις σχετικά με τους εργονομικούς και ψυχοκοινωνικούς κινδύνους καθώς και με τους κινδύνους που σχετίζονται με τον φόρτο εργασίας

• Ειδικές διατάξεις για τους διάφορους τομείς και για τους εργαζόμενους

Οι περιλήψεις των οδηγιών είναι διαθέσιμες μόνο στα αγγλικά, ο σύνδεσμος όμως στο τέλος κάθε περίληψης σας μεταφέρει στο πλήρες κείμενο της οδηγίας σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ.

Εκτός από την οδηγία-πλαίσιο, εγκρίθηκε μια σειρά από επιμέρους οδηγίες οι οποίες αφορούν ειδικές πτυχές της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία. Ωστόσο, η οδηγία-πλαίσιο εξακολουθεί να ισχύει σε όλους τους τομείς που καλύπτονται από τις επιμέρους οδηγίες. Στις περιπτώσεις στις οποίες οι επιμέρους οδηγίες περιέχουν αυστηρότερες και ειδικότερες διατάξεις, αυτές υπερισχύουν των γενικότερων διατάξεων. Οι επιμέρους οδηγίες προσαρμόζουν τις αρχές της οδηγίας-πλαισίου σε:

• συγκεκριμένα καθήκοντα (π.χ. χειρωνακτική διακίνηση φορτίων)
• συγκεκριμένους κινδύνους στην εργασία (π.χ. έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες ή φυσικούς παράγοντες)
• συγκεκριμένους χώρους και κλάδους εργασίας (π.χ. προσωρινά εργοτάξια, εξορυκτικές βιομηχανίες, αλιευτικά σκάφη)
• συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων (π.χ. έγκυες γυναίκες, νεαρούς εργαζόμενους, εργαζόμενους με σύμβαση απασχόλησης ορισμένου χρόνου)
• συγκεκριμένες πτυχές που άπτονται της εργασίας (π.χ. οργάνωση του χρόνου εργασίας).

Οι επιμέρους οδηγίες προσδιορίζουν τρόπους εκτίμησης των εν λόγω κινδύνων και, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, καθορίζουν οριακές τιμές για ορισμένες ουσίες ή παράγοντες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τις κορυφαίες τρεις δράσεις της για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Ασφαλέστερη και υγιέστερη εργασία για όλους – Εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας και της πολιτικής της ΕΕ για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία», η οποία βασίζεται στην εκ των υστέρων αξιολόγηση των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία (αξιολόγηση REFIT).

Πτυχές συναφείς προς την ασφάλεια και την υγεία αφορούν και διάφορες οδηγίες της ΕΕ που έχουν ως βάση το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με αυτήν τη νομική βάση, έχουν εγκριθεί διάφορες τεχνικές οδηγίες, δυνάμει της λεγόμενης «νέας προσέγγισης», βάσει των οποίων οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης —Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN), Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης (CENELEC) και Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τυποποίησης των Τηλεπικοινωνιών (ETSI)— καθορίζουν και επικαιροποιούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στ εργασίας κατά την περίοδο 2021-2027 σκιαγραφεί το πολιτικό πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής για την ασφάλεια και την υγεία. H ανάληψη νομοθετικών πρωτοβουλιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο ξεκινά με τη σύνταξη σχεδίου νομοθετικής πρότασης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τις οδηγίες της ΕΕ εγκρίνουν το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μέσω της «συνήθους νομοθετικής διαδικασίας». Όταν επιβάλλεται όμως η προσαρμογή των οδηγιών στις τεχνικές εξελίξεις εκχωρούν τη νομοθετική τους εξουσία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής διαδικασίας λήψης αποφάσεων στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία καθώς είναι υποχρεωτική η διαβούλευση μαζί τους σε διάφορα στάδια. Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπει επίσης της δυνατότητα σύναψης αυτόνομων συμφωνιών. Μέχρι στιγμής, ο ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος έχει οδηγήσει στην έγκριση διαφόρων αυτόνομων συμφωνιών.

Οι πρώτες οδηγίες της ΕΕ για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία εγκρίθηκαν βάσει των γενικών διατάξεων περί εναρμόνισης της αγοράς, καθώς μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 η Συνθήκη δεν προέβλεπε ρητές νομοθετικές αρμοδιότητες στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία. Μέχρι τότε, η επαγγελματική ασφάλεια και υγεία θεωρείτο κομμάτι της εναρμόνισης της αγοράς και των οικονομικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Στο πλαίσιο αυτό εγκρίθηκαν, π.χ., η οδηγία 77/576/ΕΟΚ σχετικά με την εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών περί της σηματοδοτήσεως ασφαλείας στον τόπο εργασίας και η οδηγία 78/610/ΕΟΚ σχετικά με την εναρμόνιση των ορίων επαγγελματικής έκθεσης στο μονομερές βινυλοχλωρίδιο.

Σημαντικό βήμα προόδου αποτέλεσε η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 η οποία θέσπισε νέα νομική διάταξη για την κοινωνική πολιτική στη Συνθήκη προωθώντας τη «βελτίωση, ιδίως του χώρου της εργασίας, για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων». Με την προσθήκη της εν λόγω διάταξης στη Συνθήκη καταδεικνύεται η σπουδαιότητα των ασφαλών εργασιακών συνθηκών. Επιπλέον, το νέο κοινωνικό κεφάλαιο έδωσε τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προωθήσει τον κοινωνικό διάλογο μεταξύ εργοδοτών και εκπροσώπων των εργαζομένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ το 1997, οι νομοθετικές αρμοδιότητες στους τομείς των ευρωπαϊκών κοινωνικών πολιτικών ενισχύθηκαν ακόμη περισσότερο με την ενσωμάτωση της κοινωνικής συμφωνίας στη Συνθήκη. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας —πέραν της νέας αρίθμησης των άρθρων περί κοινωνικής πολιτικής— διατήρησε την ουσία των διατάξεων των πρώην άρθρων 136 και επόμενα της Συνθήκης ΕΚ (νυν άρθρα 151 και επόμενα της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης).