Handicap en veiligheid en gezondheid op het werk

Werkgelegenheidspakket voor personen met een handicap

Het Europees werkgelegenheidspakket voor personen met een handicap is een van de prominente initiatieven van de bredere strategie van de Europese Commissie inzake de rechten van personen met een handicap 2021-2030. Het doel is ervoor te zorgen dat personen met een handicap gelijke toegang hebben tot de arbeidsmarkt, zodat ze aan het werk kunnen blijven en daardoor een betere sociale inclusie en economische zelfstandigheid genieten.

Het pakket is gericht op zes gebieden, waarvan de volgende binnen het werkgebied van EU-OSHA vallen:

• zorgen voor redelijke aanpassingen op het werk, dat wil zeggen veranderingen in een baan of een werkplek die nodig zijn om een persoon met een handicap in staat te stellen te solliciteren, werk te verrichten en vooruit te komen in functies of een opleiding te volgen;

• personen met een handicap aan het werk houden en beperkingen in verband met chronische ziekten voorkomen;

• zorgen voor beroepsrevalidatieregelingen in geval van ziekten of ongevallen.

EU-OSHA verzamelt en ontwikkelt relevante hulpmiddelen en draagt op die manier actief bij aan het verwezenlijken van de in het pakket beschreven doelstellingen.

Wettelijke plichten van werkgevers

Werknemers met een handicap in de EU worden beschermd door regelgeving inzake antidiscriminatie en veiligheid en gezondheid op het werk. Sommige lidstaten gaan verder dan deze minimumvereisten. 

De richtlijn voor gelijke behandeling in arbeid en beroep (Richtlijn 2000/78/EG van de Raad) bevat specifieke bepalingen om discriminatie op grond van onder meer een handicap te bestrijden. De richtlijn verplicht werkgevers om redelijke voorzieningen voor personen met een handicap te treffen, zodat zij kunnen deelnemen aan werk en opleiding.

VGW-specifieke wetgeving zoals de VGW-kaderrichtlijn (Richtlijn 89/391/EEG) verplicht werkgevers om risico’s bij de bron te voorkomen en risicobeoordelingen op de werkplek uit te voeren. Deze aanpak blijkt waardevol te zijn bij het identificeren van noodzakelijke aanpassingen ter ondersteuning van werknemers met een handicap. Bovendien spoort deze regelgeving bedrijven en werkgevers aan om bijzonder gevoelige groepen te beschermen tegen gevaren die specifiek hen treffen. Door risico’s te voorkomen en het werk voor alle werknemers gemakkelijker te maken, kunnen zij werknemers met een handicap echter in staat stellen te blijven werken.

In dit verband wordt in de richtlijn inzake eisen voor de werkplek (Richtlijn 89/654/EEG) benadrukt dat bijzondere aandacht moet worden besteed aan aspecten als deuren, gangen, trappen, douches, wasbakken, werkplekken en toiletten die door personen met een handicap worden gebruikt.

Risicopreventie en gezondheidsbevordering

Een cruciale factor bij het ondersteunen van personen met chronische aandoeningen en handicaps om aan het werk te blijven, is het implementeren van een robuust systeem dat risico’s beheert en gezondheid en welzijn bevordert. Door maatregelen te nemen op belangrijke gebieden zoals ongevallen, aandoeningen van het bewegingsapparaat, werkgerelateerde stress, blootstelling aan gevaarlijke stoffen, werkgerelateerde ziekten en overmatig lawaai, kunnen werkgevers de druk op individuen en economieën verlagen.

Terugkeer naar werk

Om personen met een handicap na een ziekteverzuim van middellange tot lange duur met succes weer aan het werk te krijgen, is een goed geplande en systematische aanpak essentieel. Het is daarom van cruciaal belang dat professionals uit verschillende disciplines (beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg, arbeidstherapeuten, deskundigen op het gebied van toegankelijkheid en arbeidsongeschiktheid, professionals op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk, medewerkers personeelszaken enz.) samenwerken bij het ontwerpen en uitvoeren van een programma dat de daadwerkelijke terugkeer en duurzame werkgelegenheid van personen met een handicap vergemakkelijkt.

Uit eerder onderzoek van EU-OSHA is gebleken dat de meest succesvolle plannen een combinatie zijn van hulpmiddelen voor vroegtijdige interventie in de gezondheidszorg, advies over aanpassingen aan de werkplek en het werk, op het werk gerichte psychologische ondersteuning, beroepsopleiding en beroepskeuzebegeleiding en input van socialezekerheidsstelsels. Deze op maat gemaakte aanpak is gericht op de specifieke behoeften en omstandigheden van werknemers én werkgevers.

Aanpassingen aan de werkplek kunnen onder meer bestaan in het herinrichten van taken en werkzaamheden, het aanpassen van apparatuur, het wijzigen van werkroosters en het omscholen van werknemers. Bij het bepalen van de keuze van aanpassingen kunnen de risico’s voor de veiligheid en gezondheid worden beoordeeld.

Vergrijzende beroepsbevolking

Het aandeel personen met een handicap neemt doorgaans toe met de leeftijd, een belangrijke factor in de huidige context van een vergrijzende Europese beroepsbevolking. In combinatie met de stijgende pensioenleeftijd in veel lidstaten zal het aantal werknemers met een handicap in de EU naar verwachting alleen maar blijven toenemen.

Daarom zijn maatregelen zoals doeltreffende preventie, toegankelijke werkplekken en een alomvattend beleid voor terugkeer naar werk van onschatbare waarde ter voorkoming van voortijdige uittreding van werknemers en het behoud van een duurzaam arbeidsmodel.

Werken met gezondheidsproblemen

Veel personen met gezondheidsproblemen en handicaps kunnen met de juiste aanpassingen comfortabel en onder veilige omstandigheden werken. Welke specifieke ondersteuning en maatregelen er nodig zijn, hangt af van de persoon en zijn/haar aandoening. Enkele voorbeelden: 

• Kanker: De terugkeer naar werk van overlevenden van kanker kan worden vergemakkelijkt door een gefaseerde terugkeer en flexibilisering van het werk.

• Hart- en vaatziekte:  Werkgerelateerde risicofactoren die nadelige gevolgen hebben voor personen met hart- en vaatziekte, zoals zwaar werk, werkgerelateerde stress, lange werktijden, nacht- en ploegendienst, en blootstelling aan chemische stoffen zoals koolmonoxide, moeten tot een minimum worden beperkt. Deze maatregelen moeten worden aangevuld met initiatieven ter bevordering van de gezondheid op het werk, waaronder lichamelijke activiteit, gezonde voeding, minder alcoholgebruik en roken, evenals regelmatige gezondheidscontroles op het werk om risicofactoren zoals hoge bloeddruk of prediabetes op te sporen.

• “Long COVID”: Er moeten maatregelen worden genomen ter ondersteuning van werknemers met acute of langdurige verschijnselen van COVID-19, zoals extreme vermoeidheid, om hun terugkeer naar werk te vergemakkelijken.

• Geestelijke gezondheid en werkgerelateerde stress: Effectief omgaan met een slechte geestelijke gezondheid op het werk, al dan niet werkgerelateerd, houdt een combinatie van preventiemaatregelen en ondersteuning in. Het kan hierbij gaan om het bieden van counseling en het regelen van aanpassingen zoals flexibele roosters, aanvullende opleiding en hulp, evenals het verminderen van lawaai op de werkplek. Het invoeren van een proactieve benadering voor de preventie van zelfdoding wordt aangemoedigd.

• Reumatische aandoeningen van het bewegingsapparaat: Reumatische aandoeningen van het bewegingsapparaat behoren tot de meest voorkomende werkgerelateerde aandoeningen in de EU. Aanpassingen aan de werkplek kunnen onder meer bestaan in flexibele arbeid in verband met medische afspraken, telewerken, het aanpassen van taken om de fysieke belasting te verminderen en ergonomische apparatuur.

Meer informatie over werknemers met een handicap en veiligheid en gezondheid op het werk en over doeltreffende ondersteuning in het kader van het Europees werkgelegenheidspakket voor personen met een handicap vindt u in het OSHwiki-artikel van EU-OSHA over ziekte, handicap, arbeidsmarkt en terugkeer naar werk. Het bevat een schat aan waardevolle hulpmiddelen.